نزدیک به دو روز کامل است که اینترنت در ایران قطع شده و تنها تعداد انگشت‌شماری از کاربران می‌توانند از طریق وی‌پی‌ان‌های چندگانه و یا استارلینک به اینترنت وصل شوند.
حکومت ایران ادعا کرده که ریزپرنده‌های اسرائیل با استفاده از اینترنت سیم‌کارت فعالیت می‌کردند و با قطع اینترنت، این شبکه «کاملاً دچار اختلال و زمین‌گیر شده است».
با این حال، ساعاتی پس از انتشار این ادعا، خبرگزاری‌های داخل ایران از «درگیر شدن پدافند چند شهر از جمله تهران با ریزپرنده‌ها» خبر دادند؛ موضوعی که نادرست بودن این ادعا را روشن‌تر کرد.
آسوشیتدپرس در گزارشی به همین موضوع پرداخته و نوشته است در حالی که شهروندان اسرائیلی به‌طور پیوسته از اخبار آگاه می‌شوند، انتقال اطلاعات نامتوازن به‌دلیل قطع اینترنت در ایران، در طول این هفت روز تصویری نابرابر از مرگ و ویرانیِ ناشی از جنگ ارائه کرده است.
یک کارشناس رسانه هم گفته است مقامات ایران از نقشی که افکار عمومی جهان به‌خصوص در مسائل حقوق‌بشری می‌تواند ایفا کند، غافل‌اند.
با گذشت یک هفته از آغاز جنگ اسرائیل با ایران، ایرانیان تقریباً نیمی از این دوره را در وضعیت قطع ارتباط شدید سپری کرده‌اند؛ وضعیتی که نه‌تنها ارتباط با جهان خارج بلکه تماس با خانواده و نزدیکان در سراسر کشور را نیز تقریباً غیرممکن کرده است.
مردم عادی، حتی با وجود هشدارهایی که از سوی نیروهای اسرائیلی از طریق کانال‌های آنلاین فارسی‌زبان منتشر می‌شود، از زمان و مکان حملۀ بعدی اسرائیل بی‌خبر هستند.
زمانی که حمله‌ای انجام می‌شود، قطع بودن تلفن و اینترنت باعث می‌شود ساعت‌ها یا حتی روزها کسی نداند آیا عزیزانش در میان قربانیان هستند یا نه. بسیاری ناچارند برای یافتن اطلاعات، دوباره به اپلیکیشن‌های مختلف شبکه‌های اجتماعی پناه ببرند که آن‌هم تنها تصویری محدود از واقعیت زندگی در کشوری با بیش از ۸۰ میلیون نفر را نشان می‌دهد.
تحلیلگران این وضعیت را نوعی جنگ روانی می‌دانند؛ پدیده‌ای آشنا برای مردمی که سال‌ها با سانسور دولتی و قطع هدفمند اینترنت در جریان اعتراضات و ناآرامی‌ها مواجه بوده‌اند.
جنگ با اسرائیل و تنگ‌تر شدن فضای اطلاعات
اما این بار ماجرا در بحبوحۀ جنگی مرگ‌بار رخ داده است که از ۲۳ خرداد با حملات هوایی اسرائیل علیه تأسیسات هسته‌ای و نظامی، فرماندهان ارشد سپاه و دانشمندان هسته‌ای ایران آغاز شد.
به گزارش گروه «فعالان حقوق بشر» مستقر در واشینگتن، تاکنون دست‌کم ۶۵۷ نفر، از جمله ۲۶۳ غیرنظامی در ایران کشته و بیش از دو هزار نفر زخمی شده‌اند.
ایران در پاسخ، بنا بر برآورد ارتش اسرائیل، تاکنون ۴۵۰ موشک و حدود هزار پهپاد به‌سوی اسرائیل پرتاب کرده است که بیشتر آن‌ها توسط سامانه‌های پدافندی چندلایه اسرائیل منهدم شده‌اند، اما حداقل ۲۴ نفر در اسرائیل کشته و صدها نفر دیگر مجروح شده‌اند.
درحالی‌که شهروندان اسرائیلی به‌طور پیوسته از اخبار و اطلاعیه‌ها آگاه می‌شوند، انتقال اطلاعات نامتوازن در طول این هفت روز تصویری نابرابر از مرگ و ویرانی ناشی از جنگ ارائه کرده است.
حکومت ایران روز جمعه مدعی شد که اسرائیل در حال «جنگ با حقیقت و وجدان بشری» است. وزارت خارجه ایران در پستی در شبکه اجتماعی ایکس، که برای بسیاری از ایرانیان مسدود است، ادعا کرد که اسرائیل رسانه‌های خارجی را از پوشش حملات موشکی منع کرده است.
در این بیانیه آمده است که ایران «تورهای خبری بین‌المللی برای افشای جنایات جنگی اسرائیل» را در کشور برگزار خواهد کرد. این در حالی است که طبق گزارش کمیتۀ حمایت از روزنامه‌نگاران، ایران یکی از بزرگ‌ترین زندان‌های روزنامه‌نگاران در جهان است و حتی در بهترین شرایط، خبرنگاران با محدودیت‌های سختی مواجه‌اند.
وقتی قطع اینترنت به ضرر قطع‌کنندگان تمام می‌شود
گروه نت‌بلاکس که وضعیت دسترسی به اینترنت را رصد می‌کند، صبح جمعه اعلام کرد که ایران به‌مدت ۳۶ ساعت از اینترنت جهانی جدا شده و شاخص‌های آن نشان می‌دهد که اتصال ملی تنها در چند درصد سطح عادی قرار دارد. به گفته این گروه، فقط تعداد اندکی از کاربران توانسته‌اند از طریق وی‌پی‌ان ارتباط خود را حفظ کنند.
همین کاربران اندک، اکنون به خطوط حیاتی اطلاعاتی برای ایرانیان تبدیل شده‌اند. در روزهای اخیر، کسانی که برای مدت کوتاهی به اینترنت موبایل دسترسی یافته‌اند، از این فرصت زودگذر برای تماس به‌جای دیگران، باخبر شدن از وضعیت والدین سالمند یا یافتن فراریان از تهران استفاده کرده‌اند.
تنها اطلاعاتی که ایرانیان در اختیار دارند، محدود به وب‌سایت‌های داخل جمهوری اسلامی است. در همین حال، صداوسیمای جمهوری اسلامی به‌صورت پراکنده اخباری از داخل کشور منتشر می‌کنند و باقی آن بمباران خبری و تبلیغاتی در مورد تأثیرات حملات ایران به اسرائیل است.
با توجه به پیشرفت فناوری در دهه‌های اخیر، این کمبود اطلاعات ورودی و خروجی از ایران حیرت‌آور است، چرا که امروزه حتی درگیری‌ها در دیگر نقاط دنیا، مانند اوکراین یا غزه، مستقیماً در تلفن همراه افراد در هر نقطه‌ای از جهان نمایش داده می‌شود.
این دسترسی مستقیم به اطلاعات، ابزاری قدرتمند برای تغییر افکار عمومی در جریان هر درگیری در نظر گرفته می‌شود و می‌تواند رهبران جهانی را تحت فشار عمومی دست‌کم به‌صورت آنلاین برای اقدام و پایان دادن به جنگ قرار دهد.
حتی اگر بتوان انگیزۀ حکومت ایران از قطع اینترنت در مواقع بروز اعتراضات گسترده در داخل کشور را برای سرکوب ارزیابی کرد، قطع اینترنت در این زمان که پای حملۀ نیروی خارجی در میان است، موردی است که حتی برخی فعالان رسانه‌ای مخالف اسرائیل را هم به تعجب واداشته است.
یک کارشناس رسانه می‌گوید مقامات ایران تعریف درستی از افکار عمومی در جهان ندارند. آن‌ها از نقشی که افکار عمومی به‌خصوص در مسائل حقوق‌بشری می‌تواندایفا کند، غافل‌اند و این غفلت ناشی از تعریفی است که در داخل کشور از افکار عمومی به دست آورده‌اند؛ این‌که هیچگاه اجازه نداده‌اند افکار عمومی ایرانیان تأثیر چندانی بر تصمیمات و برنامه‌ریزی‌های حکومت بگذارد.
در این میان، قطع اینترنت در ایران توان مقابله با دروغ‌رسانی و غلط‌رسانی (دیس‌اینفورمیشن و میس‌اینفورمیشن) را هم از بین می‌برد؛ چاقویی که دو لبه دارد و یک لبۀ آن رو به خود ایران است.
تصویر ساختگی قدرت توسط جمهوری اسلامی
اما مهدی یحیی‌نژاد، یکی از فعالان ترویج آزادی اینترنت در ایران، می‌گوید جمهوری اسلامی تلاش دارد «تصویری نمایشی» از قدرت به نمایش بگذارد؛ تصویری که فقط روایت ویرانی اسرائیل با موشک‌های پیشرفتۀ بالستیک ایرانی را نشان می‌دهد.
او می‌گوید: «فکر می‌کنم آن‌ها بیشتر از این می‌ترسند که اینترنت به ابزاری برای آغاز ناآرامی جمعی در مرحلۀ بعدی تبدیل شود. بخشی از این می‌تواند کار عوامل اسرائیل در داخل باشد، اما بخشی دیگر هم ممکن است شورش خودجوش مردم باشد، وقتی بفهمند حکومت ایران به‌طور جدی تضعیف شده است.»
