مردم سراسر اسرائیل در ساعت ۲:۵۹ بامداد جمعه ۲۳ خرداد یک پیام اضطراری در مورد آغاز وضعیت فوق‌امنیتی دریافت کردند آژیر خطر برای زمان طولانی در سراسر این کشور به صدا درآمد.
معلوم شد که همان دقیقه زمانی بود که نخستین موشک اسرائیلی به خاک ایران اصابت کرده و همزمان شماری از ارشدترین فرماندهان نظامی و دانشمندان هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران را ترور کرده است.
۹ دانشمند ارشد برنامۀ هسته‌ای ایران در عملیاتی به نام «نارنیا» در همان ساعت اول و همزمان کشته شدند. حکومت ایران ترور شش دانشمند را در نخستین روز جنگ تأیید و در روزهای بعد به کشته شدن سه دانشمند دیگر نیز اذعان کرد.
نام و تصویر فریدون عباسی متخصص مهندسی هسته‌ای، محمدمهدی طهرانچی متخصص فیزیک، اکبر مطلبی‌زاده متخصص مهندسی شیمی، سعید برجی کارشناس مهندسی مواد، امیرحسن فقهی کارشناس فیزیک، عبدالحمید مینوچهر متخصص فیزیک رآکتور، منصور عسگری متخصص فیزیک، احمدرضا ذوالفقاری داریانی کارشناس مهندسی هسته‌ای و علی باکویی کتریمی کارشناس مکانیک در بالاترین فهرست ترور اسرائیل قرار گرفت.
عملیات نارنیا؛ برنامه‌ای که سال‌ها در سکوت طراحی شد
شبکه ۱۲ تلویزیون اسرائیل در گزارشی که روز ۲۹ خرداد (روز هفتم جنگ) منتشر کرد، به جزئیاتی از «عملیات نارنیا» اشاره کرد. یدیعوت آحرونوت نیز روز جمعه ۳۰ خرداد گزارشی به قلم رونن برگمن، گزارشگر و محقق حوزۀ اطلاعات و جاسوسی اسرائیل، در مورد این عملیات منتشر کرد.
بر اساس این گزارش‌ها، مقامات اطلاعاتی اسرائیل که ده‌ها سال پیگیر برنامۀ اتمی ایران و عوامل مرتبط با آن بودند، دانشمندان هسته‌ای ایران را در چهار سطح طبقه‌بندی کرده‌اند.
براساس این رتبه‌بندی، دانشمندانی که بیشترین تخصص را در ارتقای برنامۀ هسته‌ای ایران به «توان نظامی» داشتند و از نظر اطلاعات اسرائیل، جایگزین کردن آن‌ها برای ایران «بسیار دشوار» ارزیابی شد، در بالاترین رتبه قرار گرفتند.
فخری‌زاده؛ از «روباه پیر» تا الهام‌بخش نقشۀ حذف
بسیاری از این دانشمندان پس از ترور محسن فخری‌زاده مهابادی، که دو سال پیش از کشته شدنش در آذر ۱۳۹۹ نخست‌وزیر اسرائیل او را «پدر بمب هسته‌ای ایران» نامیده بود، نقش‌های مؤثری در برنامه هسته‌ای ایران برعهده گرفته و جانشینان او محسوب می‌شدند.
فخری‌زاده معاون وقت وزارت دفاع و رئیس سازمان پژوهش و نوآوری‌های دفاعی در وزارت دفاع ایران و از افسران ارشد قدیمی در سپاه پاسداران بود.
به‌نوشتۀ رونن برگمن، محسن فخری‌زاده که نیروهای اطلاعاتی اسرائیل او را «روباه پیر» می‌نامیدند، پس از یک دهۀ کامل که تحت رصد اسرائیل بود، سرانجام در حملۀ پیچیده‌ای «با گلوله‌های دقیق یک ربات قاتل» در درون خودرو خودش هنگام رانندگی کشته شد.
دستور نتانیاهو؛ از آوریل ۲۰۲۵ تا مهلت ۶۰ روزه ترامپ
این گزارش‌ها می‌گویند پس از تهیۀ جدول دانشمندان اصلی برای ترور، اسرائیل فهرست اهداف را برای اجرا به بخش ویژۀ عملیات محول کرد. مسئولان موساد و ارتش نیروهای ویژه را برای از بین بردن «خطرناک‌ترین دانشمندان» دست‌چین کرده و زمان زیادی را برای بررسی طرح‌های مربوط به از بین بردن هر یک از اهداف صرف کردند.
بنیامین نتانیاهو در ماه نوامبر ۲۰۲۴ (میانۀ پاییز پارسال) به ارتش و نهادهای اطلاعاتی و امنیتی برای نهایی کردن طرح‌های عملیات در اسرائیل دستوری صادر کرد.
او در این دستور از آن‌ها خواست که تا اواخر آوریل ۲۰۲۵ آن را اجرایی کنند اما این موضوع، به‌گفتۀ نتانیاهو، «به دلیل پاره‌ای مسائل» (مرتبط با مذاکرات هسته‌ای واشینگتن و تهران) به پایان مهلت ۶۰روزۀ دونالد ترامپ به خامنه‌ای موکول شد.
فروپاشی همزمان در منطقه؛ چرایی انتخاب زمان حمله
رونن برگمن نوشته است که شکست حزب‌الله لبنان در سلسله عملیات موفق اسرائیل در اواخر تابستان و اوایل پاییز سال گذشته، توازن قوا را به نفع اسرائیل تغییر داد.
پیش از آن نیز، در بهار پارسال، سامانۀ دفاع هوایی ایران هدف قرار گرفته بود و حکومت بشار اسد در سوریه نیز فرو پاشیده بود. مجموع این تحولات باعث شد مقامات ارشد اسرائیلی به این نتیجه برسند که جمهوری اسلامی در ضعیف‌ترین وضعیت خود قرار دارد و «فرصتی بی‌سابقه برای حملۀ مستقیم به ایران» فراهم شده است.
اتاق تصمیم‌گیری موساد؛ فهرست ترور چگونه نهایی شد؟
در گزارش شبکۀ ۱۲ تلویزیون اسرائیل گفته شد که دانشمندان اصلی که نام‌شان در اولویت نخست قرار گرفت، در ماه نوامبر پارسال رسماً به «هدف» تبدیل شدند.
سازمان اطلاعات ارتش سال‌ها بر روی طرح‌های مخفی برای هدف قرار دادن دانشمندان هسته‌ای ایران کار کرده بود اما بعد از دریافت دستور در ماه نوامبر، وضعیت متفاوت شد.
به‌نوشتۀ برگمن، از سال ۲۰۱۲ (که بنیامین نتانیاهو برای دومین سال پیاپی نتوانست موافقت رئیس وقت موساد برای حمله به تأسیسات اتمی ایران را جلب کند) ۲۰ افسر اسرائیلی پروژۀ حذف دانشمندان هسته‌ای ایران را در دست گرفتند و فرماندهی این گروه در دست «یوتام» بود.
در پایان سال ۲۰۲۲ اما، این طرح گسترش یافت و با نام «عملیات نارنیا» دنبال شد.
رونن برگمن نوشته است اتاقی را تصور کنید که در آن حدود ۲۰ افسر اطلاعاتی اسرائیل بر سر پرونده مهره‌های هسته‌ای ایران بحث می‌کنند و هر فرد را بر اساس جایگاه و امکان جایگزینی‌اش در چهار سطح آ، ب، ث، د طبقه‌بندی می‌کنند. آن‌ها بارها لیست نهایی را مرور می‌کنند تا مشخص شود حذف کدام دانشمند بیشترین تأخیر را در برنامۀ هسته‌ای ایران ایجاد می‌کند و دانش چه کسی منحصربه‌فرد است.
یگان‌های سایه؛ نقش یگان ۸۲۰۰ و بازوی فناوری موساد
به‌گفتۀ شبکۀ ۱۲ تلویزیون اسرائیل، «اجرای موفق طرح‌های عملیاتی بر اساس اطلاعات دقیق سازمان اطلاعات نظامی ارتش و واحد اطلاعات موساد امکان‌پذیر شد».
یک مقام ارشد ارتش اسرائیل در مورد برنامه‌ریزی عملیات توضیح داد که ۱۲۰ تن از نیروهای اطلاعات نظامی و نیروی هوایی برای برنامه‌ریزی عملیات به یگان ۸۲۰۰ منتقل شدند و ماه‌ها روی این پرونده کار کردند.
با این حال، تا ژانویه ۲۰۲۵ (دی‌ماه گذشته) راهکارهای مؤثر هنوز نهایی نشده بود، اما همۀ آن‌ها اتفاق نظر داشتند که باید این مسیر پیموده شود. این تیم ترکیبی از محققان فناوری و کارشناسان حوزۀ ایران بود.
همزمان یگان ۹۹۰۰ ارتش به کار خود برای گردآوری اطلاعات جهت ترور مقامات ارشد و حمله به سایت‌های هسته‌ای ادامه می‌داد. سرگرد ل. در یگان ۹۹۰۰ گفته است که «شما ماه‌ها یک هدف را رصد می‌کنید و زمانی که دکمه فشار داده و ضربه وارد می‌شود، متوجه موفقیت‌آمیز بودن عملیات می‌شوید».
چرا همۀ دانشمندان همزمان کشته شدند؟
بر اساس گزارش شبکه ۱۲، یکی از اهداف مهم در «عملیات نارنیا» حذف مهم‌ترین دانشمندان هسته‌ای ارشد در ضربه اولیه، همراه با حملات به تأسیسات نطنز، سامانه‌های پدافندی زمین‌به‌هوا و اهداف دیگر بود.
با این حال، مقامات اطلاعاتی اسرائیل از بین بردن دانشمندان را بخش بسیار مهم عملیات می‌دانستند چون معتقد بودند که چهره‌های نظامی‌ای که کشته می‌شوند، نهایتاً با افراد دیگری جایگزین می‌شوند، اما یافتن جایگزین برای دانشمندان هسته‌ای برای جمهوری اسلامی به‌مراتب سخت‌تر خواهد بود.
همین استدلال باعث شد که ۹ تن از دانشمندان به‌صورت همزمان در خواب و در خانۀ خود هدف گرفته شوند.
هدف از طرح ترور همزمان این بود که هیچ فرصتی برای فرار به دیگر اهداف فهرست داده نشود. در همان ساعات و حتی دقایق اولیه نیز کل فرماندهی ارشد سپاه پاسداران و رئیس کل ستاد نیروهای مسلح کشته شدند. همچنین پنت‌هاوس علی شمخانی، مشاور ارشد رهبر جمهوری اسلامی در برج منطقه «کوه نور» در محله کامرانیه تهران هدف قرار گرفت.
به‌گفتۀ شبکه ۱۲ تلویزیون اسرائیل، بسیاری از دانشمندان هسته‌ای ایران در خانه‌های خود احساس امنیت داشتند، چون تیم‌های محافظت شخصی از آن‌ها مراقبت می‌کردند.
سابقۀ ترور همکاران‌شان آن‌ها را به این باور رسانده بود که خطر اصلی در بیرون از خانه در کمین است، اما آن‌طور که این گزارش و شواهد نشان می‌دهد، آن‌ها بی‌خبر بودند که در تمام این سال‌ها زیر نظر اسرائیلی‌ها بودند.